دیابت گرچه درمان قطعی ندارد، ولی پیشگیری و کنترل آن امکانپذیر است. مقدمه: همه ما در نزدیکان خون بیمارانی را سراغ داریم که سالها از بیماری افزایش سطح قند خون (دیابت) رنج می‌برند . این بیماری گرچه درمان قطعی ندارد، ولی پیشگیری و کنترل آن امکانپذیر است. دیابت به دو صورت می‌باشد. در ديابت نوع اول توليد انسولين به طور كامل در بدن متوقف مي‌شود. انسولين هورموني است كه به بدن كمك مي‌كند كه از گلوكز موجود در غذا استفاده كرده و از آن انرژي به دست آورد. افراد مبتلا به اين ديابت بايد به طور روزانه انسولين، به خود تزريق كنند تا دچار مشكل نشوند. اين نوع ديابت معمولا در كودكان و نوجوانان بروز مي‌كند اما در عين حال امكان بروز آن در كليه سنين وجود دارد. ديابت نوع دوم نيز زماني بروز مي‌كند كه بدن قادر به توليد انسولين كافي نيست و يا نمي‌تواند به طور مناسب از انسوليني كه در بدن توليد مي‌شود اين نوع ديابت اغلب در افراد بالاي 40 سال، افراد مبتلا به اضافه وزن و افرادي كه سابقه ارثي دارند بروز مي‌كند. با اين وجود امروزه جوانان زيادي به اين نوع ديابت نيز مبتلا مي‌شوند. علایم بیماری دیابت: اين علايم شامل تشنگي زياد، تكرر ادرار، كاهش وزن، گرسنگي زياد، تارشدن بينايي، تحريك‌پذيري، كرخي و سوزش دستها يا پاها، عفونت دائمي پوست، مثانه و لثه‌ها، زخم‌هايي كه دیر بهبود می‌یابند و خستگي شديد است. در برخي موارد هيچ علائمي از بيماري وجود ندارد. اين حالت معمولا در مورد ديابت نوع دوم اتفاق مي‌افتد. در اين مورد فرد مبتلا مي‌تواند چند ماه و يا حتي چند سال بدون هيچ نشانه‌اي از وجود بيماري زندگي كنند. بروز اين نوع ديابت آنقدر به تدريج صورت مي‌گيرد كه علائم آن ممكن است هرگز مشخص نشود. هر فردي ممكن است به ديابت مبتلا شود وليكن افرادي كه بستگان نزدیک آنها دیابت دارند، بيشتر در معرض ابتلا به آن هستند. به همین دلیل اندازه‌گیری سالیانه سطح گلوکز خون برای افراد دیابتی و خانواده آنها توصیه می‌شود. ساير عوامل خطرزا شامل چاقي، كلسترول بالا، فشار خون بالا و عدم فعاليت فيزيكي است؛ همچنين با افزايش سن افراد امكان ابتلاي آنها به اين بيماري افزايش مي‌يابد. افراد بالاي 40 سال كه دچار اضافه وزن نيز هستند بيشتر به اين بيماري مبتلا مي‌شوند، اگرچه ابتلا ديابت نوع دوم در ميان نوجوانان رو به افزايش است. به علاوه در زناني كه در حين بارداري مبتلا به ديابت مي‌شوند (اين حالت موسوم به ديابت بارداري است) احتمال ابتلا به ديابت كامل به نسبت بيشتر است. در مورد درمان اين بيماري بايد گفت كه اقدامات خاصي وجود دارد كه هر فرد ديابتي چه از نوع اول و چه از نوع دوم براي سلامت بودن بايد انجام دهد. آنها همچنين بايد يك برنامه غذايي ويژه داشته باشند. آنها بايد به ميزان فعاليت فيزيكي خود در طول روز توجه داشته باشند چرا كه تحرك بدني مي‌تواند به بدن در استفاده بهتر از انسولين كمك كند. بنابراين بدن مي‌تواند گلوكز را براي تمام سلولهاي بدن به انرژي تبديل كند. به علاوه تمام بيماران مبتلا به ديابت نوع اول و برخي از افراد مبتلا به ديابت نوع دوم نيازمند تزريق انسولين هستند. برخي از افراد مبتلا به ديابت نوع دوم قرص‌هايي مصرف مي‌كنند كه اين قرصها يا به بدن كمك مي‌كنند كه انسولين بيشتر توليد كند و يا در توليد بهتر انسولين در بدن نقش دارد. برخي افراد مبتلا به ديابت نوع 2 مي‌توانند بيماري خود را بدون نياز به مصرف دارو و تنها با رعايت رژيم غذايي مناسب و فعاليت جسمي مطلوب كنترل كنند. همچنين بهتر است به يك متخصص فيزيولوژي براي كمك به تهيه يك برنامه ورزشي و نيز به يك مددكار اجتماعي، روانشناس يا هر متخصص بهداشت رواني ديگر براي مواجهه و كنترل استرس و چالش‌هاي ناشي از زندگي كردن با يك بيماري مزمن مراجعه كند. از سوي ديگر هر بيمار ديابتي بايد به طور منظم وضعيت بينايي خود را آزمايش كند (حداقل سالي يكبار) به طوري كه مطمئن شود هر نوع مشكل بينايي مربوط به بيماري وي در مراحل اوليه تشخيص داده شده و قبل از اينكه جدي شود، اقدام به درمان آن نمايد. به علاوه بيماران ديابتي بايد ياد بگيرند كه چطور ميزان گلوكز خون خود را اندازه‌گيري كنند. اندازه‌گيري و ارزيابي روزانه مشخص مي‌كند كه برنامه غذايي، برنامه ورزشي و برنامه دارويي تا چه حد در متعادل نگه داشتن ميزان گلوكز خون بيمار مؤثر بوده است. علت اهمیت اين ارزيابي‌ها و آزمايش‌هاي دقيق و دوره‌اي اين است كه عدم كنترل و يا كنترل نامناسب مي‌تواند منجر به مشكلات و ناراحتي‌هاي بلند مدت مانند حملات قلبي، سكته‌هاي مغزي، نابينايي، مشكلات كليوي، آسيب رگ‌هاي خوني، آسيب سلولهاي عصبي و عقيم شدن در مردان شود. اما خوشبختانه، مطالعات انجام شده در بيش از 10 سال نشان داده است كه اگر افراد گلوكز خون خود را تا حد امكان در سطح طبيعي نگهدارند، مي‌تواند خطر ابتلا به اين مشكلات را تا 50 درصد يا بيشتر كاهش دهند محققان معتقدند كه شايد روزي بتوان از ابتلا به اين بيماري جلوگيري كرد. ديابت نوع دوم هم يكي از شايعترين انواع ديابت است كه هنوز دلايل آن به طور كامل درك و شناسايي نشده‌اند. با اين حال تحقيقات اخير نشان مي‌دهد برخي عوامل و اقدامات هستند كه مي‌توانند مانع از بروز اين نوع ديابت شود. مطالعات نشان مي‌دهد كه برخي تغييرات در نحوه زندگي مي‌تواند از بروز ديابت نوع دوم در افرادي مستعد ابتلا به اين بيماري هستند جلوگيري كند و يا آن را به تعويق بيندازد. مهمترين اين فاكتورها كاهش متعادل وزن بين 5 تا 10 درصد و انجام فعاليت‌هاي فيزيكي ملايم به مدت 30 دقيقه در روز هستند. پزشكان توصيه مي‌كنند كه هر فرد بالاي 45 سال بويژه با BMI بالاي 25 واحد بايد تست ديابت بدهند و در صورت سالم بودن هر 3 سال يكبار اين آزمايش را تمديد كنند. نکاتی که بیماران دیابتی نوع ۱ باید رعایت کنند: بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ در روزهای ناخوشی بایستی احتیاطات خاصی را به عمل آورند. حتی مسایل جزیی مانند: سرماخوردگی، آنفلوآنزا، تهوع، استفراغ، اسهال و سردرد همینطور اعمال جراحی کوچک مانند کارهای دندانپزشکی می‌تواند منجر به افزایش قند خون شود. بنابراین در این موارد نه تنها مقدار انسولین نباید کم شود بلکه ممکن است نیاز به افزایش مقدار آن هم وجود داشته باشد. در طی روزهای ناخوشی موارد زیر توصیه می‌شوند: · مقدار معمول انسولین روزانه خود را تزریق نمایند. حتی اگر غذا مصرف نکنند، بیماری، قندخون را بالا می‌برد و حتی ممکن است نیاز به تزریق مقدار بیشتری از میزان معمول انسولین داشته باشند. · پتعداد دفعات اندازه گیری قند خون بایستی بیشتر از روزهای عادی باشد تا در صورت نیاز، مقدار انسولین اضافی تزریق شود. (در روز بیماری ۴ بار اندازه گیری قند خون توصیه می‌شود: صبح، وسط روز، غروب و قبل از خواب). · مقدار زیادی آب به هنگام بیداری نوشیده شود (نصف فنجان آب یا چای بدون قند در هر ساعت). · در صورت امکان کتون ادرار چک شود. · در صورت بی‌اشتهایی به غذاهای معمول، استفاده از غذاهای سهل‌الهضم حاوی کربوهیدرات (مانند: فرنی، شیربرنج) و مایعات شیرین به مقدار ۱۵ گرم در هر ساعت برای جلوگیری از افت قند خون توصیه می‌شود. · تعدیل انسولین با توجه به نتایج بدست آمده از سنجش قند خون · تماس با پزشک معالج در موارد زیر توصیه می‌شود: - مقادیر متوسط تا زیاد کتون در ادرار داشته باشند. - اسهال یا استفراغ ببشتر از ۳ بار در شبانه روز داشته باشند. - در اندازه گیری پیاپی ۲ بار یا بشتر قند خون بیشتر از ۳۰۰ میلی‌گرم داشته باشند.
